Yeraltı

"Akıllı bir adam, kendine karşı acımasız değilse gururlu da olamaz"

Bir senedir beklediğim film sonunda 13 Nisanda vizyona giriyor. Sessizliğe ses diyen o adamın, sizce insanlık nasıl düzelir sorusuna, "acı çektikçe" diyen insanlığa aykırı yönetmenin yani Zeki Demirkubuzun son filmi YERALTI bahar gelirken dördüncü cemre olarak benim hayatıma yekten düşecek. Önceki bazı filmlerinde de Yazgı(Albert Camus-Yabancı) ve Kıskanmak(Nahid Sırrı Örik-Kıskanmak) gibi bir başka edebiyat uyarlamalarını da kitap sayfalarından çıkartıp, görselliğe taşıma cesaretini gösterdi. Bu sefer, herkes için bir klasik; fakat benim için çok daha özel bir eser olan Dostoyevskinin 1864 yılında yazdığı "Yeraltından Notlar" adlı akıllara zarar kitabını, 2011 Ankarasına taşıyarak kurguladı. Filmin çekim sürecini adım adım takip ettiğim için, vizyona girmeden uzun uzun yazarım diye planlıyordum. Sadece bir yönetmen olarak değil, tarzı-tavrı-duruşu-düşünceleri ve Beşiktaşlılığıyla takip ettiğim nadir kişilerden biri olan Demirkubuzun, son filmi ve kendisi ile ilgili Melodika Dergisine verdiği röportajdan bazı alıntılar:

- Sizin hayatla ve sinemayla ilişkinizi konuşmaya, çok sevdiğiniz Beşiktaş ile kurduğunuz ilişkiden başlamak daha mı doğru olur?

" Sinema kişiliğimin ifadesinin sonuçlarından sadece biri... Günün birinde sinemayla ilgili bir ifade derdim kalmazsa sinemayı rahatlıkla bırakabilirim. Ama Beşiktaş öyle değil. Beşiktaş ile ilişkimde çok da akıl aramıyorum... Bir ağır hastalık ya da ölüm ihtimalini düşündüğümde aklıma gelen iki şey şu; 'kızımı göremeyeceğim' ve 'bir daha Beşiktaş maçı seyredemeyeceğim'!... Yani kendimden menkul, sinemayla ya da kendimi ifade ettiğim diğer meselelerle fazla bağı olmayan, insan olmanın bir gerçeği olarak biraz akıldışı... Kimileri bu taraftarlık durumuna "saçmalık" diyebilir ama ben insanın zaten böyle olduğunu düşünürüm. Son filmim yeraltı'nı da insanın akli değil, akıldışı bir varlık olduğunu ispatlamaya çalışma iddiasıyla çektim. Bu yüzden hem felsefi olarak hem düşünce olarak benim Beşiktaş ile böyle bir bağ kurmam, insanı algılamadan çok öte değil."

- Kelime olarak "yeraltı" sizin için ne demek?

" İnsanın akıldışı yanlarının dışa vurumları aslında. Yeraltı denildiğinde aklıma ilk gelen şey, insanın aşağılanma duygusunu diş ağrısına benzeyen bir zevk halinde de yaşayabileceği...

- Neden sizce insan "akıldışı" bir varlık ?

"Aslında gerçeği boyamadan, süslemeden, bütün kirliliğiyle tutabilen her insanın varabileceği sonuçlar bunlar, özel bir bilgi değil. İnsan tanımlanırken elbette aklı, mantıklı ve iyi değerler üzerinden açıklanmaya çalışılan bir varlık. Mesela insanın aşkla kurduğu ilişkiye bu gözler bakın... Aşk; düzen dışı, insanın huzurunu bozucu, zaman zaman bütün emeğini, her şeyi mahveden bir tehdit gibi ama insanlar aşk kapılarını çaldığında itiraz etmezler. Sonuçta 2 kere 2'nin 4 ettiğine inanan insanın, 2 kere 2'nin 5 ettiğine inanan ve bunda ısrar eden başka yanları da var. Bence bu akıldışılık insanın yaşamı, hayatta kalabilme gücü bile olabilir..."

Filmden ve yönetmenden bu kadar bahsettikten sonra bu filmin kurgusuna konu olan eserden de söz edilmeli.. zira bir diyalog silsilesinden oluşan ve çoğu zaman aynanın karşısında bile kendimize söyleyemeyeceğimiz onca "gerçek" barındırır bu kitap, okuyanların bildiği üzere...

".. Benim kişisel düşünceme göre, yalnızca refahı sevmenin biraz ayıp yanı bile vardır. İyi mi kötü mü olduğunu bilmem ama bazen bir şeyleri kırıp dökmenin bile kendine özgü tadı olabiliyor. Bu açıdan, ben ne yalnız başına refahı ne de yalnız başına acıyı yeğlerim. Ben kişisel kaprisimden, onu istediğim anda tatmin edebilme olanağımın olmasından yanayım. Komedilerde acının yerinin olmadığını biliyorum. Acı, camdan saraylara ise tümüyle yabancıdır. Acı, kuşku demektir, yadsıma demektir. İçimizde kuşku uyandıran bir camdan sarayı düşleyemeyiz bile. bununla birlikte insan gerçek acıyı tatmak istediğinden, çevresinde bir kargaşa yaratmak, yok etmek, dağıtmak hevesinden asla kendisini uzaklaştıramaz. Bizim manevi varlığımızın biricik kaynağı acı değil mi?..."

"... Evde en çok yaptığım şey kitap okumaktı. Kitap okuyarak içimde yükselen duyguları başka etkilerle bastırmayı düşünüyordum. Okumaktan kuşkusuz ki çok yararlanıyordum. Kitaplardan zevkler, coşkular, acılar alıyordum. Bazı zamanlar bıktığım da oluyordu elbette. Doğal olarak hareket etmek gereksinimi duyuyordum. Bir şey yapmak isteğiyle gözlerden uzak, karanlık, çirkin, koyu bir (hatta hovardalık bile denilmeyecek) hovardalık özentisine kapılıp gidiyordum. Her zamanki hırçınlığım nedeniyle tutku adını vereceğim duygularım keskindi ve yakıcıydı. İsteri nöbetlerine benzeyen bunalımlar gözyaşlarıyla ve çırpınmalarla geliyordu. Okumaktan yapacak iş bilmediğim gibi, gidecek bir yerim de yoktu. Çevremde saygı duyulabilecek, beni kendisine çekebilecek bir uğraş bulamıyorum. Üstelik bir de sıkıntıdan patlayacak duruma gelip aykırılıklara, çelişkilere karşı içimde söndürülemez bir istek duymaya başlayınca, kendimi türlü türlü rezilliklerin kucağına atıveriyordum..."

Ankara'da çekilen ve baş rolünde Engin Günaydının oynadığı filmin diğer oyuncuları, Nergis Öztürk, Serhat Tutumluer, Nihal Yalçın, Murat Cemcir, Feridun Koç, Serkan Keskin ve Sarp Apak.

Belki yine sadece meraklılarının izleyeceği bir film olacak hatta getirisi düşünülüp her salonda gösterilmeyecek, ağlak müzikleri ve sigarasını gitarının götüne sıkıştırıp ağlayan adamı olmadığı için belki yine gişeye gömülecek olsa da Zeki Demirkubuzun gerçeklerinin değişeceğini sanmıyorum ve değişmesini de zaten istemiyorum.

Kader filminde de dediği gibi "Herkesin inandığı bir şey var bu amına koyduğumun hayatında, benimkisi de sensin ne yapayım?" Filmin ilk fragmanı ve sonsöz;

"Ne ben herhangi birine benziyordum, ne de herhangi biri bana benziyordu. Ben tek başımaydım, onlarsa hep birlikteler. Diye derin düşüncelere dalıyordum..."